
مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟ بررسی کامل، موارد مشمول و نحوه محاسبه
در دنیای امروز که درآمدها تنها محدود به فعالیتهای کاری رسمی نیستند، برخی افراد ممکن است در جریان زندگی خود به صورت تصادفی یا غیرمستمر درآمدهایی کسب کنند. قانونگذار برای ایجاد عدالت اقتصادی، مالیاتی تحت عنوان مالیات بر درآمد اتفاقی تعریف کرده است. این نوع مالیات شامل درآمدهایی میشود که خارج از شغل اصلی فرد و بدون ارائه خدمت یا فروش کالا به دست آمدهاند. در این مقاله، به بررسی کامل این مالیات، نرخها، مشمولان، نحوه محاسبه و تبصرههای قانونی آن میپردازیم.

تعریف مالیات بر درآمد اتفاقی
بر اساس ماده ۱۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم، درآمد نقدی و یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل کسب میکند، مشمول مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در قانون موسسه حسابرسی خواهد بود.
در واقع هر فردی درآمدی معمول و متداول دارد که از راه اشتغال به یک شغل، حرفه یا پیشه به دست میآورد. اما در مالیات اتفاقی، همانگونه که از نامش پیداست، این درآمد معمول و متداول نبوده، بلکه ممکن است در طول زندگی یک شخص تنها یک بار رخ دهد. برای مثال، کسی که در بانک برنده جایزه شده است، این جایزه بخشی از درآمد اوست، اما شاید تنها یک بار در زندگی چنین شانسی به او رو کند. بنابراین چنین درآمدهایی را اتفاقی گفته و مالیات آن بر اساس قانون باید پرداخت شود.
چه درآمدهایی مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی هستند؟
برخی از نمونههای رایج درآمدهای اتفاقی عبارتاند از:
جوایز نقدی یا غیرنقدی: برنده شدن در قرعهکشی بانکها، مسابقات تلویزیونی، جشنوارهها و…
بخشش، هبه و صلح بلاعوض: وقتی مالی بدون دریافت وجهی به فردی واگذار شود.
انتقال حق امتیاز یا حق اختراع: در مواردی که درآمد حاصل از این حقوق بدون قرارداد رسمی یا مبلغ دقیق دریافت شود.
واگذاری سرقفلی یا حق کسب بدون مبنای قراردادی مشخص
کمکهای نقدی یا غیرنقدی از اشخاص یا سازمانها
درآمد حاصل از پذیرش ارث یا میراث، در صورتی که خارج از قوانین ارث باشد
داراییهایی که از طریق اقدامات قضایی به فرد تعلق میگیرد
میزان درآمدی که مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی میشود
حال که دانستیم درآمد اتفاقی چیست، باید بدانیم که چه میزان از درآمد اتفاقی مشمول مالیات خواهد بود. برای مثال، اگر کسی ۱۰۰ میلیون تومان درآمد اتفاقی داشته باشد، چه مقدار از این مبلغ مشمول نرخ مالیات خواهد شد.
بر اساس ماده ۱۲۰ قانون مالیاتهای مستقیم، صد درصد درآمد نقد حاصله مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود. درصورتیکه درآمد غیرنقدی باشد، به بهای روز، تحقق درآمد طبق مقررات این قانون تقویم میشود (یعنی ملاک درآمد برای دریافت مالیات، ارزش نقدی جنس در زمان کسب این درآمد غیرنقدی است)؛ مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده ۶۴ این قانون، برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت این ارزش، مأخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
در مورد صلح معوض و هبه معوض به استثنای مواردی که مشمول ماده ۶۳ این قانون میشود، درآمد مشمول مالیات عبارت خواهد بود از مابهالتفاوت ارزش عوضین که بر اساس مقررات این ماده تعیین میشود، نسبت به طرف معاملهای که از آن منتفع شده است. برای مثال، اگر فردی خودرویی به ارزش یک میلیارد تومان را با زمینی به ارزش یک میلیارد و پانصد میلیون تومان صلح معوض کند، تنها مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان که درآمد او از این صلح بوده، مشمول مالیات با نرخ قانونی خواهد بود.
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی چقدر است؟
بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم:
نرخ کلی این مالیات ۱۰ درصد از ارزش روز مال یا درآمد دریافتی است.
اگر درآمد از طریق کمکهای بلاعوض دولتی یا خیریهها باشد، ممکن است معافیتهایی وجود داشته باشد.
ارزش داراییها یا حقوق منتقلشده توسط کارشناس رسمی دادگستری یا مراجع ذیصلاح تعیین میشود.

معافیتهای مالیات بر درآمد اتفاقی
قانونگذار برای رعایت انصاف و عدالت و همچنین سیاستگذاری صحیح اقتصادی، معمولا از معافیتهای مالیاتی استفاده میکند. در مورد مالیات بر درآمد اتفاقی نیز، بر اساس ماده ۱۲۷ قانون مالیاتهای مستقیم، موارد زیر مشمول مالیات اتفاقی نخواهد بود:
- کمکهای نقدی و غیرنقدی بلاعوض سازمانهای خیریه یا عامالمنفعه یا وزارتخانهها یا موسسات دولتی و شرکتهای دولتی یا شهرداریها یا نهادهای انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است. برای مثال، اگر کسی تحت پوشش کمیته امداد بود، درآمدی که این کمیته به او پرداخت میکند، مشمول مالیات نمیشود.
- وجوه یا کمکهای مالی اهدایی به خسارتدیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتشسوزی و یا حوادث غیرمترقبه دیگر.
- جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت میکند.
- کمکهای بلاعوض دولتی به شرکتهای دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری با هدف توسعه فناوری.
البته باید توجه داشت که ضوابط اجرایی دو مورد اول، بر اساس آییننامه مخصوص آن خواهد بود.
- درباره حسابرسی مالیاتی بخوانید.
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی
بر اساس قانون، نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در مورد اشخاص حقیقی بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم خواهد بود. بر اساس این ماده، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانهای هستند، به شرح زیر است:
- تا میزان پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (%۱۵)؛
- نسبت به مازاد پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا میزان یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (۲۰%)؛
- نسبت به مازاد یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد، مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)
همچنین درخصوص نرخ مالیات بردرآمد اتفاقی اشخاص حقوقی، باتوجه به رای اکثریت صورتجلسه شماره ۲۰۱/۱۴۳۰۲ مورخ ۱۳۸۸/۰۸/۰۳ شورای عالی مالیاتی و نظر به این که بر اساس ماده ۱۲۸ قانون مالیاتهای مستقیم، درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی ناشی از درآمدهای اتفاقی از طریق رسیدگی به دفاتر تشخیص داده میشود و مالیاتهایی که طبق مقررات این فصل در منبع پرداخت میگردد، به عنوان پیشپرداخت مالیات آنها منظور خواهد شد. بنابراین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی ناشی از درآمدهای اتفاقی براساس ماده ۱۰۵ قانون فوقالذکر، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%) خواهد بود.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی
برای محاسبه درآمد اتفاقی ابتدا باید میزان درآمد اتفاقی را محاسبه کرد که در بالا توضیح داده شد. سپس اگر فرد دارای معافیتی است، باید این معافیت از میزان درآمد اتفاقی کسر گردد. آن گاه بر اساس این که شخص حقیقی است یا شخص حقوقی، با توجه به نرخ گفتهشده در عنوان قبلی، مالیات را محاسبه کرد.
مالیات بر درآمد اتفاقی یکی از اقسام مالیاتهای مستقیم است که در قانون قواعد خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. البته ما در بالا سعی کردیم تنها به بخشی از این مقررات اشاره کنیم و درصورت لزوم باید با وکیلی که در امور مالیاتی دارای تبحر است مشورت کنید. در صورت لزوم میتوانید از خدمات ما در موسسه حسابرسی تراز مشهود بهرهمند گردید.
برای تماس با ما کلیک کنید